Ο απόστολος Παύλος, αδελφοί μου, τιμάται και αναγνωρίζεται από την Εκκλησία μας ως ο Πρώτος μετά τον Ένα, ο ιεραπόστολος της Οικουμένης. Όμως, δεν θα ήταν τίποτα απ’ όλα αυτά, αν υπέκυπτε στον πειρασμό της πνευματικής αυτάρκειας και αλαζονείας. Αυτά εύκολα θα μπορούσαν να προκύψουν, αν αναλογιστεί κανείς τις θείες αποκαλύψεις που βίωσε και τα θαύματα της προστασίας του Θεού, που τον προφύλασσαν από τη μανία των διωκτών του.
Καύχηση για τις αδυναμίες
Γι’ αυτά ομιλεί στο Αποστολικό ανάγνωσμα που ακούσαμε σήμερα (Β´ Κορ. ια´ 31-ιβ´ 9)· για τη θαυματουργική του διάσωση στη Δαμασκό, κυρίως, όμως, για την αρπαγή του έως του Παραδείσου –γεγονός, που, για την ταπείνωσή του, αποδίδει σε άλλο, ανύπαρκτο πρόσωπο–, εκεί όπου είδε, άκουσε και βίωσε εμπειρίες, που καμιά ανθρώπινη γλώσσα δεν μπορεί να περιγράψει και κανένας ανθρώπινος χρωστήρας να αναπαραστήσει. Κι όμως, αποφεύγει τη δίκαιη, ενδεχομένως, αλλά άφρονα καύχηση από μια τέτοια υπέρλογη εμπειρία, που αν κάποιος από εμάς βίωνε, θα έκανε φλάμπουρο προσωπικής προβολής και δικαίωσης. Αντ’ αυτής, επιλέγει να καυχηθεί για τις αδυναμίες του, πίσω από τις οποίες αντικρίζει την παρουσία του Θεού, που τον κρατά προσγειωμένο, μετατρέποντας τη μάστιγα της σωματικής ασθένειας, που τον ταλαιπωρούσε, σε ασπίδα προστασίας από τον κίνδυνο της πνευματικής έπαρσης και αλαζονείας.
Αποφυγή του επαίνου
Είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των Αγίων ο τρόπος της ταπείνωσης και διακριτικής τοποθέτησης απέναντι σε έκτακτες εκδηλώσεις της χάριτος του Θεού, διά των οποίων αποκαλύπτονται τα μυστήρια του Θεού. Αποφεύγουν να ομιλούν γι’ αυτές· τις κρατούν μυστικές. Διαζωγραφίζονται, όμως, στην ιλαρότητα του προσώπου τους, στη χάρη των λόγων τους, στην κραυγάζουσα σιωπή τους ή και στους κρουνούς των δακρύων τους. Είναι αληθινά έξοχο να διατηρεί κανείς μέσα του τόσο βαθιά ταπεινοφροσύνη, αποφεύγοντας τον έπαινο των ανθρώπων, ενώ θα μπορούσε να βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων και του θαυμασμού των φθαρτών και θνητών, κινδυνεύοντας όμως να απολέσει τη χάρη του αφθάρτου και αθανάτου Θεού.
Ψευδαίσθηση και αλαζονεία
Στον αντίποδα βρίσκεται η αλαζονεία, που προκύπτει από την ψευδαίσθηση της πνευματικής αυτάρκειας, του να θεωρεί κάποιος τον εαυτό του μικρό θεό. Στην κατάσταση αυτή, όταν βρεθεί ο άνθρωπος, επιζητεί την καθολική αναγνώριση της όποιας αξίας του, την προβολή και καταξίωσή του· επιδιώκει θέσεις υψηλές, θεωρώντας εαυτόν ασυγκρίτως ανώτερο από κάθε άλλον. Λαχταρά να είναι πάντα μπροστά από τους άλλους, να τον υπολογίζουν περισσότερο, να ανταμείβεται καλύτερα από τους άλλους. Δυσκολεύεται να παραδεχτεί τα λάθη του και να απολογηθεί γι’ αυτά. Γι’ αυτό, θλίβεται, υποφέρει, εξαγριώνεται, ζει μέσα στην κόλαση που ο ίδιος έκτισε γύρω του, όταν νιώθει ότι αδικείται και δεν αναγνωρίζεται το «μεγαλείο» του. Και την ίδια στιγμή, εξαιτίας της αλαζονείας του, γεννά αναρίθμητες άλλες αμαρτίες, που διαλύουν την κοινωνία με τον Θεό και τους συνανθρώπους μας. «Τι πρέπει να κάνω, που με κατατρώει η αλαζονεία;», ρώτησε κάποτε, στα πρώτα χρόνια του μοναχισμού, ένας ερημίτης αδελφός κάποιον γεροντότερο. «Μα, δικαίως είσαι αλαζόνας», απαντάει εκείνος. «Εσύ δεν έφτιαξες τον ουρανό και τη γη;». Αυτή η κουβέντα ήταν αρκετή· ο νεαρός θεραπεύτηκε από την αλαζονεία του.
Η παγίδα της αυτονόμησης
Τελικά, όπως επισημαίνει σύγχρονος ιεράρχης, «δεν υπάρχει μεγαλύτερη αμαρτία απ’ αυτή, όταν, μάλιστα, αφορά στους Ποιμένες. Αυτή εκδίωξε τον άνθρωπο από τον Παράδεισο. Οι, κατά τα άλλα, πνευματικοί ποιμένες αυτονομούνται από τον Επίσκοπό τους και, ουσιαστικά, από την Εκκλησία, δίδοντας, μάλιστα, χαρακτήρα “αγιότητας” στην αυτονόμησή τους. Αυτή είναι η μεγάλη παγίδα. Αντιλαμβάνονται την κατάσταση αυτή ως “αγιότητα”, πιστεύοντας ότι ξεχωρίζουν από τους άλλους. Ο διάβολος, όταν δεν μπορεί να ρίξει τους ανθρώπους της Εκκλησίας στα ηθικά ζητήματα, σπέρνει τον εγωισμό της αυτάρκειας και της αυτονομίας. Επιδιώκει να διχάσει τους ανθρώπους με τον Θεό και μεταξύ τους και, ενώ η Εκκλησία έχει στην ουσία Της την ενότητα, την βλέπει να καταστρέφεται εξαιτίας του εγωισμού και της αυτάρκειας».
Η στάση του Παύλου, αδελφοί μου, είναι κατά πάντα διδακτική, για ποιμένες και ποιμαινόμενους. Ας την υιοθετήσουμε, αρνούμενοι την ψευδαίσθηση της προσωπικής μας υπεροχής, για να απολαύσουμε την αίσθηση της θείας αγάπης και τιμής. Γένοιτο!
Αρχιμ. Ε. Οικ.
(Φωνή Κυρίου, 19/10/2025)
